"با" گویا در اصل به معنای مطلق غذای پخته بوده است و کلماتی مانند گندم با و ماست با و اناربا که هنوز هم در گوشه و کنار سرزمین های پارس زبان به گوش می خورد یادگار دوره ای است که بیشتر غذاها به صورت آش پخته می شده اند(کلمه آشپزی هم یادگار همان دوره است).
پس از به وجود آمدن غذاهایی مانند پلو و خورش به شکل غذای اصلی،کاربرد "با" به آنچه ما امروز آش می نامیم منحصر شده است.
شوربای امروزی به معنای آش ساده و سبکی است که چاشنی در آن کمتر به کار می رود و بیشتر به عنوان غذای ایام نقاهت یا سوپ پیش از غذای اصلی خورده می شود.
برنج و لپه را با زردچوبه و پیاز و کمی نمک در یک لیتر آب روی آتش ملایم بار بگذارید.
پس از نیم ساعت سبزی را اضافه کنید و هم بزنید.
در دیگ را نیمه باز بگذارید و شوربا را نیم ساعت دیگر،روی آتش ملایم بپزید.
گاهی،هم بزنید و اگر لازم شد کمی آب جوش اضافه کنید.
به این شوربا میتوان یک پیمانه آب قلم،آب مرغ،آب تره بار و یا چند دانه کوفته سرگنجشکی اضافه کرد.
به این شوربا میتوان یک پیاله ماست،کمی آب لیمو، آب نارنج یا سرکه چاشنی زد.
پیش ترها بسیاری از مردم عقیده داشتند و برخی هنوز هم دارند که گوشت جوجه مرغ و جوجه خروس از لحاظ مزه و خاصیت با هم تفاوت محسوسی دارند و این آش را با جوجه خروس به ویژه برای روزهای بیماری و نقاهت درست می کردند.
امروز اشکال کار در این است که میان ماکیان کشته و پرکنده ای که میخریم تشخیص خروس از مرغ آسان نیست.
باید امیدوار بود جوجه ای که برای این شوربا انتخاب می کنیم خروس باشد.
اگر شکم ماکیان خالی نشده باشد،خروس را از مرغ به این ترتیب میتوان تشخیص داد که به دیواره کمرگاه خروس دو تخم سفید لوبیا مانند چسبیده است.
برخی از مردم گوشت خروس را سرد می دانند و به آن رغبتی ندارند.
جوجه را با پیاز و جعفری و هویج و زردچوبه و کمی نمک در یک لیتر آب روی آتش ملایم بار کنید.
پس از نیم ساعت برنج را اضافه کنید،هم بزنید و در دیگ را اندکی باز بگذارید.
پس از حدود نیم ساعت دیگر جوجه را از دیگ بیرون بیاورید،استخوان هایش را بکشید و گوشتش را به دیگ برگردانید.آب و نمک شوربا را اندازه کنید،به جوش بیاورید و بردارید.
گاهی برای بیماری که خیلی ناتوان شده باشد.جوجه را با استخوان در هاون می کوبند و یک پیمانه آب جوش روی آن می ریزند،سپس در کیسه پارچه ای آب جوجه را می چلانند و روی شوربا می ریزند.
به این شوربا می توان کمی آب لیمو یا آب نارنج یا آب گوجه فرنگی یا رب گوجه فرنگی چاشنی زد،یا 1 قاشق مرباخوری زیره به آن افزود.
این شوربای ساده ای است که چوپان های نازک خور جنوب خراسان در چراگاه از شیر گوسفند برای خودشان درست می کنند و بدون فلفل و یا نان می خورند.
شما می توانید با شیرگاو درست کنید و به عنوان سوپ با قاشق بخورید.
حسو به معنای غذای رقیق است،مانند حریره و شوربا.
شیر را با اندکی نمک در دیگچه روی آتش ملایم بگذارید و آرد را کم کم روی آن بریزید و هم بزنید تا شیر به جوش بیاید و غلیظ شود.
10 تا 12 دقیقه روی آتش ملایم بپزید،سپس در ظرف سوپ بکشید و روی آن کمی فلفل بپاشید.